Zadanie „Czas świętowania” to projekt etnograficzny oparty na takich zagadnieniach jak: świętowanie, obrzędowość doroczna i rodzinna, rok kalendarzowy, rytuał.
Przez pojęcie święta należy rozumieć dni poświęcone uczczeniu ważnych i podniosłych wydarzeń. Święta znajdują swoje uzasadnienie w tradycji, która oddziałując na bieg ludzkiego życia, kształtuje określone stereotypy ich powielania. Święto związane jest z grupą obrzędów, za pomocą których przekazywane są zawarte w nim treści zarówno obrzędów dorocznych jak i rodzinnych. Większość obrzędów ludowych i zwyczajów funkcjonuje w cyklu roku obrzędowego. Jest czas na zabawę, jest czas na zadumę, jest czas na pracę. Rytm wyznaczają zmiany pogody, długości dnia, prace gospodarskie. Nawet dziś w nowoczesnym świecie podlegamy temu pradawnemu rytmowi – nawet jeśli jedyną ich oznaką są obchodzone przez nas święta. Można wręcz powiedzieć, że tradycja toczy się kołem. W skład naszej kultury wchodzą również obrzędy chrześcijańskie o charakterze magiczno-religijnym oraz obrzędy świeckie. Magiczne rytuały Słowian, na których oparta jest nasza kultura związane były z przyrodą – cyklem pór roku oraz z obrzędowością rodziną, czyli rytuałami przejścia.
Poza rytmem roku obrzędowego warunkującym czas świętowania, drugim kierunkiem jest rytuał. Do dziś dnia ważna jest rola samego rytuału w życiu jednostki, gdyż rytuały dotyczą wszystkich dziedzin życia, w których pojawia się wyraźna zmiana. Łagodzą niepokój, niwelują niepożądane okoliczności oraz utrzymują ład. Przeprowadzają jednostki z jednego określonego stanu do drugiego. Można dostrzec ogólne podobieństwo ceremonii związanych z narodzinami, dojrzałością społeczną, zaręczynami, zaślubinami, ciążą, wstępowaniem do społeczności religijnych czy pogrzebami. Ważnym jest również kontekst regionalny w danych elementach obrzędowości, gdyż właśnie położenie geograficzne danego miejsca warunkuje jej społeczność oraz życie jednostki. W ramach zadania „Czas świętowania” odpowiemy sobie na pytania:
Czym jest świętowanie?
Jak świętowano na wielokulturowej Ziemi Włodawskiej?
Jakie rytuały uczestniczyły w życiu mieszkańców pogranicza?
Zadanie „Czas świętowania” to szereg działań edukacyjnych, badawczych i artystycznych wykorzystujących elementy niematerialnego i materialnego dziedzictwa kulturowego unikalnego, wielokulturowego regionu Polesia Zachodniego. Zadanie oparte jest na dwóch filarach, które warunkują działania wokół „świętowania”: I RACHUBA CZASU oraz II RYTUAŁ.
I RACHUBA CZASU – jest to szereg wydarzeń kulturalnych o charakterze edukacyjnym, artystycznym, angażujących twórczo. Mają one na celu upowszechnianie elementów kultury tradycyjnej regionu Polesia, w sposób interdyscyplinarny, kreatywny, angażujący każdą z grup odbiorców. W oparciu o pojęcia „czasu”, „obrzędu”, „kalendarza” oraz unikalną tradycję Polesia Zachodniego, projekt ma przyczynić się do integracji kulturowej członków jego społeczności. Misją projektu będzie utrwalenie i przekaz unikalnego dziedzictwa kulturowego opierając się na istniejącym systemie funkcjonowania tradycji na terenie Polesia, czyli dialogu międzypokoleniowego i międzykulturowego a zwłaszcza międzywyznaniowego. Będzie to współpraca depozytariuszy tradycji, artystów i odbiorców kultury młodego pokolenia, która doprowadzi do stworzenia kulturowej sieci współpracy. Zorganizowane zostaną następujące wydarzenia/działania:
1. ZIMO PŁYŃ DO MORZA - 21.03.2024
2. CHAG PURIM SAMEACH! 23-24.03.2024
3. POLESKA WIELKANONOC WIELU KULTUR 16.04.2024
4. ZIELONE ŚWIĄTKI 19.05.2024
5. SOBÓTKI POLESKIE 22.06.2024
6. MATKI BOSKIEJ ZIELNEJ 14.08.2024
7. DOŻYNKI 04.09.2024
8. ROSZ HA-SZANA I SZABAS 04.10.2024
9. ZADUSZKI 30.10.2024
10. ANDRZEJKI 29.11.2024
11. WIELOKULTUROWE ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA 14.12.2024
Podczas wydarzeń odbywać się będą: warsztaty etnograficzne, prelekcje, pokazy, koncerty, lekcje muzealne, wystawy oraz inne działania kulturalne często wykorzystujące nowe technologie i media, aby kreatywnie przekazać treści kultury.
II RYTUAŁ – jest to działanie naukowe polegające na prowadzeniu badań terenowych wśród mieszkańców powiatu włodawskiego na podstawie kwestionariuszy badawczych dotyczących:
1. NARODZIN
2. DOJRZEWANIA
3. ZAŚLUBIN
4. ŚMIERCI
Zadanie „Czas świętowania” jest uzupełnieniem, a zarazem kontynuacją 3-letniego projektu „Poleski Wóz Tradycji” dofinansowanego w ramach programu MKiDN „Kultura ludowa i tradycyjna”. Efektem działań realizowanych w latach 2021-2023 były kompleksowe badania terenowe (organizowane wspólnie z wieloma ośrodkami naukowymi) i dokumentowanie obrzędowości dorocznej oraz rodzinnej; organizacja wydarzenia kulturalnego Sobótki Poleskie oraz dokumentacja unikalnych zjawisk kultury tradycyjnej z wykorzystaniem nowych technologii - filmów VR.
„Czas świętowania” jest zadaniem strategicznym, wykorzystującym w wartościowy sposób efekty kilkuletnich prac projektowych. Jego realizacja zapewni ciągłość działalności kulturalnej skupionej wokół kultury tradycyjnej, a jego efekty, badania, relacje umieszczane będą na stronie www.poleskiwoztradycji.pl, która stanowi wirtualne archiwum etnograficzne muzeum.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego
