„Szlakiem zbrodni niemieckich we Włodawie - zapomniana historia ludobójstwa”


II wojna światowa jest jedną z najtragiczniejszych kart w historii ludzkości. Miliony ofiar, wojskowych i cywilnych, które za sobą pociągnęła, za sprawą Niemców i ich sojuszników, do dziś budzą grozę. Przedmiotem zadania są działania skupiające się badaniu i dokumentowanie bestialskiej zbrodni reżimów totalitarnych, głównie niemieckich dokonanych na ludności cywilnej i wojskowej, narodowości zarówno żydowskiej, polskiej i innych państw europejskich pochodzących z powiatu włodawskiego, lecz również przesiedlonych bądź przeniesionych na nasze teren yw celu zagłady. Są to miejsca, które nie funkcjonują świadomość zarówno mieszkańców powiatu jak i licznie odwiedzających region turystów. Działania przewidziane projektem to także popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o zbrodniach, trwałym upamiętnieniu i organizowanie uroczystości upamiętniających oraz nowoczesnych działaniach edukacyjnych, wystawienniczych i wydawniczych.
W ramach zadania skupimy się na skupia się na badaniu i dokumentowanie zbrodni i upamiętnianiu ich ofiar, w następujących miejscowościach:


Różanka (gmina Włodawa) - Zespół pałacowy i folwarczny
W czasie II wojny światowej niemieccy okupanci przeprowadzili w Różance kilka egzekucji, których ofiarami byli Polacy, Żydzi i ponad 70 jeńców sowieckich. Wielu mieszkańców poddanych zostało represjom.
Na przełomie października i listopada 1939 r. miała miejsce pierwsza egzekucja, podczas której został zamordowany Antoni Maksymiak - uczestnik rozbrajania Niemców w 1918 r.
We wrześniu 1941 r. Niemcy rozstrzelali 7 Polaków i Żydów oraz 61 jeńców sowieckich. Pochowani zostali oni w miejscu kaźni, w parku należącym do hrabiego Zamoyskiego.
Wiosną 1943 r. okupanci rozstrzelali Józefa Jankiewicza, 4 czerwca tego roku Józefa Denisa, żołnierza Batalionów Chłopskich, a jesienią, podczas zasadzki na oddział partyzancki zginął Dymitr Hrycak. Wśród zamordowanych mieszkańców wsi byli również: Stefan Szepel z synami Stefanem i Antonim, Józef Ostrowski oraz Andrzej, Anastazja i Jan Matczuk.
W latach 1940-1944 na roboty przymusowe do Rzeszy Niemieckiej okupanci wywieźli 26 mieszkańców Różanki. 15 lutego 1944 r. Niemcy rozstrzelali trzy osoby, które nie stawiły się na prowadzone na miejscu roboty przymusowe.
W ramach projektu powstało tam trwałe upamiętnienie, z informacją na temat ww. zbrodni.

Krasówka (gmina Włodawa)

W okresie okupacji Krasówka była świadkiem następujących zbrodni:
22 lipca 1942 r. Hitlerowcy rozstrzelali 10 Żydów
15.07.1943 r. funkcjonariusze hitlerowskiej policji porządkowej rozstrzelali 30 Żydów, ukrywających się w pobliskim lesie.
19.07.1943 r. Funkcjonariusze hitlerowskiej policji porządkowej zastrzelili 5 Polaków.
26.10.1943 r. Niemcy rozstrzelali 2 osoby i aresztowali małżeństwo z tej miejscowości.
W listopadzie 1943 roku zamordowano 11 lub 12 mieszkańców Krasówki. Wśród ofiar byli: Bronisław Dejnek l. 30, Michał Dejnek l. 40, Teofila Dejnek, Władysław Dejnek l. 18, Zofia Laskowska l. 35, Zofia Mazaniuk l. 35, Katarzyna Katarzyna z synami Janem, Michałem, Władysławem(w wieku 10 - 15 lat.)Pomordowanym zarzucano, iż pomagają partyzantom.
W 1943 r. Funkcjonariusze Schutzpolizei rozstrzelali 28 osób, wśród ofiar byli Polacy i Żydzi.
Żandarmi niemieccy w 1943 r. we wsi Krasówka wymordowali 3 rodziny, składające się z 11 osób.
9.07.1946 r. Ukraińska Armia Powstańcza spaliła Krasówkę.
W ramach projektu powstało tam trwałe upamiętnienie, z informacją na temat ww. zbrodni.
Z historią tej miejscowości związany jest również łagier dla żołnierzy AK, gdzie terroryzowano szczególnie podziemie niepodległościowe. Co istotne już od lipca 1944 r. miejscowa ludność i członkowie podziemia niepodległościowego działającego w powiecie włodawskim poddawana była represjom. Ustawicznie prowadzone były obławy, aresztowania i „filtrowania” m.in. w PUBP we Włodawie i posterunkach MO. Żołnierze AK byli namierzani i likwidowani przez NKWD, UBP oraz Informację Wojskową, dowodzone głównie przez Sowietów.
Włodawa (gmina miejska) - Stalag 319 W we Włodawie (Zweiglager Wlodawa) – obóz jeniecki we Włodawie

Stalag 319 W we Włodawie to podobózchełmskiego Stalagu, który został umiejscowiony w koszarach 9 Pułku Artylerii Ciężkiej we Włodawie. Istniał od lipca 1941 roku. Według danych z tego okresu przebywało w nim 5209 jeńców sowieckich. Ocenia się, że w okresie niemal trzech lat funkcjonowania obozu Niemcy zagłodzili i zamordowali tu od 12 000 do 15 000 jeńców radzieckich. Z kolei według danych zebranych przez wywiad Armii Krajowej zginęło w nim 9 000 osób z czego ok.5 000 jeńców miano wywieść do obozu zagłady w Sobiborze i zamordować w komorach gazowych. Ogólne szacunki wskazują się, że przez Stalag 319 W mogło przejść od 18 000 do 30 000 osób.
Ich zwłoki były grzebane za koszarami w zbiorowych mogiłach. W obozie przebywali przede wszystkim jeńcy radzieccy, a także polscy (Polacy z terenów zajętych przez III Rzeszę po 1941 i żołnierze 27 DP AK), a także żołnierze innych narodowości. Inaczej niż w obozach chełmskich, gdzie więźniowie przebywali w specjalnie umieszczonych barakach wyglądały warunki zakwaterowania w Stalagu 319 we Włodawie. Tutaj jeńców umieszczono w stajniach, w szopie, w której trzymano paszę dla koni, oraz w drewnianych barakach. Pomieszczenia te nie były opalane ani oświetlone. Słoma, na której spali jeńcy, nie była zmieniana i jak podają relacje „ludzie leżeli prawie w gnoju”. W warunkach masowego głodu pokarmem stawało się wszystko to, co zostało znalezione w marglistej ziemi na terenie obozów. Głód spowodował, że jeńcy wygrzebali wszystkie roślinki i korzonki, a gdy i tego zabrakło, mniej odporni zaczęli nocą wydzierać ze swych zmarłych kolegów kawałki ciał, początkowo serca i wątroby, które zjadali na surowo. W późniejszym okresie wycinano również wszystkie grubsze mięśnie. Szczególnie tragiczny los w obozie we Włodawie spotykał jeńców narodowości żydowskiej : „Niemcy wyszukują w obozach Żydów, znęcają się nad nimi szczególnie, lub w krótkiej drodze rozstrzeliwują” Choć historia ta nie jest absolutnie we Włodawie znana, jeńcy ci stanowili drugą po Żydach pod względem liczebności grupę, która podlegała masowej i świadomej eksterminacji.